مواد افیونی
کلیــه مـوادي که بهطور مســتقیم از شــیره گیاه خشــخاش بهدســت میآیند، یــا بهطور صناعی از این ماده تولید میشــوند، مواد افیونی نام دارند. مواد افیونی شــایعترین مواد غیرقانونی مورد مصرف در کشــور ما هستند.
تریاک:
تریاک شیره خشک شده گیاهی به نام خشخاش است که منشاء مواد اعتیاد آور گوناگونی مانند سوخته، شیره، کدئین، مرفین، پتیدین، هروئین، متادون، دیفنوکسیلات، بوپرنورفین و… است. برخی از این مواد استفاده دارویی دارند. تریاک اغلب به رنگ قهوه ای سیر و دارای قوامی خمیری است که بویی شبیه به آمونیاک یا ادرار مانده دارد و هنگام سوختن بوی خاصی شبیه چسب دوقلو می دهد. بسته بندی آن اغلب به شکل لول یا حبه قند و تکه های بزرگ آن مشابه قطعه بریده شده کیک است. گاهی نیز به شکل قرصهای قهوه ای رنگ تهیه می شود.
سوخته تریاک:
از مصرف تدخینی (کشیدن تریاک، ماده ای به رنگ قهوه ای سوخته و براق به دست می آید که «سوخته» نام دارد. بعضی از افراد سوخته را در آب حل می کنند و محلول به دست آمده را که شربت بنفش رنگی است، می نوشند. این شربت را «شربت سوخته» یا «آب سوخته» می نامند.
شیره تریاک:
سوخته تریاک را در آب حل می کنند و می جوشانند. سپس آن را از صافی عبور می دهند. آنچه باقی می ماند «تفاله» نام دارد. محلول حاصل را دوباره حرارت می دهند. با این کار ماده خمیری و سفت و غلیظی به رنگ قهوه ای روشن به دست می آید که «شیره» نام دارد.
روش های مصرف:
- تدخین (دود کردن): یکی از شایعترین روشهای مصرف مواد فوق، تدخین است. مصرف این مواد به روش تدخین، نیاز به لوازم و ابزارهای خاص دارد و بوی حاصل از سوختن آنها، کاملا مشخص است. بنابراین، اغلب در جایی از این روش استفاده می شود که شخص مصرف کننده از امن بودن محل مصرف اطمینان داشته باشد. برخی از ابزارهای مورد استفاده برای تدخین این مواد عبارت اند از: منقل، وافور، چپق، نگاری (وسیله ای شبیه چپق که برای مصرف شیره به کارمی رود)، قلیان و ذغال. بعضی از افراد نیز برای کشیدن تریاک از روش سیخ و سنگ» استفاده می کنند. در این روش سیخ را با گرفتن روی آتش، داغ و با سنجاق تریاک را روی آن می گذارند و به طور مستقیم یا به وسیله لوله ای، دود حاصل را وارد ریه ها می کنند. برخی دیگر با استفاده از وسایل ساده، ابزارهایی به اشکال گوناگون برای تدخین این مواد میسازند که از آن جمله می توان به وسیله ای به نام «قلقلی» اشاره کرد.
- خوردن: از آنجا که این روش نیاز به ابزار و وسایل خاصی ندارد و بویی نیز ایجاد نمی کند، اغلب به وسیله کسانی که مایل نیستند اطرافیانشان از مصرف مواد توسط آنان مطلع شوند، مورد استفاده قرار میگیرد. افرادی که مبتلا به بیماریهای جسمی یا دردهای مزمن هستند یا کسانی که مدتی طولانی از روش تدخین استفاده کرده اند نیز از این روش استفاده میکنند. تریاک را اغلب بعد از غذا میخورند.
٣- تزریق: در این روش، تریاک را با کمی آب در یک قاشق می ریزند و حل می کنند. سپس قاشق را روی آتش می گیرند و حرارت میدهند. برای آنکه ذرات درشت وارد سرنگ نشود، مایع به دست آمده را روی تکه ای پنبه یا اسفنج می ریزند و به درون سرنگ می کشند و داخل یکی از وریدها تزریق می کنند. اغلب معتادان بی بضاعت از این روش استفاده می کنند. وجود سرنگهای کهنه و چندبار مصرف شده، قاشق سیاه شده، تکه های پنبه یا اسفنج، علامت مصرف تزریقی مواد است. بعضی از معتادان نیز، در صورت عدم دسترسی به سرنگ، برای تزریق از وسیله ای دست ساز که از قطره چکان و سوزن سرنگ ساخته می شود، استفاده می کنند.
مرفین: مرفین یکی از ترکیبات تریاک است. مرفین اغلب به صورت پودری نرم به رنگ سفید یا کرم، بدون بو و تلخ مزه است گاهی نیز ممکن است به رنگ قرمز آجری دیده شود. شکلی از این ماده که مورد سوءاستفاده قرار میگیرد، آمپول است. در پزشکی آمپول های مرفین برای تسکین دردهای شدید در داخل عضله یا ورید تزریق می شود.
بوپرنورفین: ترکیب دیگری از تریاک است که به شکل قرص و آمپول مشاهده میشود. سوء مصرف این ماده، به خصوص آمپولهای آن، که با نامهای مختلفی نظیر تمجیزیک و بوپره جزیک عرضه می شود، به تازگی در کشور ما شیوع بیشتری پیدا کرده است. این ماده در پزشکی و تحت شرایط کنترل شده نیز مورد استفاده واقع می شود.
کدئین: یکی دیگر از ترکیبات تریاک و به شکل ماده سفید رنگی است که اغلب به صورت قرصهای خالص تولید می شود. کدئین در ترکیب بعضی از داروهای ضد درد (مثل استامینوفن کدئین و آسپیرین کدئین) و بعضی از شربتهای ضد سرفه (مانند اکسپکتورانت کدئین) نیز وجود دارد. مصرف بیش از اندازه، بی دلیل و مکرر داروهای فوق می تواند نشانه اعتیاد به مصرف کدئین باشد.
دیفنوکسیلات: این دارو که به عنوان ضداسهال مصرف می شود، حاوی ترکیبات تریاک است و اغلب به شکل قرصهای سفید رنگ کوچک، در بسته بندی های مختلف، عرضه می شود. اغلب معتادان، به خصوص به هنگام نبود دسترسی به سایر ترکیبات تریاک، قرصهای دیفنوکسیلات را به تعداد زیاد مصرف می کنند.
هروئین: یکی از مشتقات نیمه مصنوعی مرفین است. هروئین خالص، پودری بسیار نرم و سفید رنگ است. اما هروئینی که اغلب توسط فروشندگان این ماده عرضه می شود، ناخالصی بسیار زیاد دارد و از مخلوط کردن با مواد مختلف به دست می آید و رنگ آن مایل به قهوه ای است. هروئین را اغلب در تکه های پلاستیک به شکل مخروطی بسته بندی می کنند و سر آن را با آتش میبندند. در این حالت آب در آن نفوذ نمی کند و در مواقع خطر می توانند آن را ببلعند و پس از دفع، از آن استفاده کنند. گاهی نیز هروئین در تکه های کاغذ یا پلاستیک به شکل مربع یا مستطیل و در اندازه های مختلف عرضه می شود. وزن بسته های هروئین اغلب ۵ سانتی گرمی، ربعی (۱/۴ گرم)، ۲/۵ و ۵ گرمی است. هروئین موجود در بازار اغلب ۵ تا ۱۰ درصد هروئین دارد و بقیه آن شیر خشک، پودر بیکربنات و پودر گلوکز و … است. روشهای مصرف:
- تدخین: این روش اغلب از سایر روشهای مصرف هروئین شایعتر است. در این روش، هروئین را روی زرورق (اغلب زرورق پاکت سیگار) می ریزند و از زیر آن را با تکه ای مقوا یا دستمال کاغذی که آتش زده شده باشد، کمی حرارت میدهند و دود حاصل را بلافاصله به وسیله یک لوله (از جنس کاغذ، مقوا یا…) یا به طور مستقیم وارد ریه ها می کنند. وجود تکه های دستمال کاغذی یا تکه های مقوای نیم سوخته یا زرورقی که رویه آلومینیومی آن سیاه شده باشد می تواند علامت مصرف تدخینی هروئین باشد.
- انفیه: در این روش پودر هروئین را به طور مستقیم به وسیله اسکناس لوله شده (یا تکه ای کاغذ یا مقوای لوله شده) به داخل بینی می کشند. این روش بین معتادان به روش «دماغی» معروف است.
- تزریق: در این روش، هروئین را با آب لیمو، جوهر لیمو، یا قرص ویتامین C در قاشق حل می کنند و کمی حرارت میدهند. سپس محتویات قاشق را از فیلتر سیگار یا پنبه می گذرانند و به درون سرنگ می کشند و به داخل سیاه رگهای دست یا پا و گاهی سایر نقاط بدن تزریق میکنند.
آثار مصرف مواد افیونی
- ابتدا احساس لذت و سرخوشی و سپس کج خلقی و افسردگی،
- احساس گرما و گل انداختن صورت،
- تنگ شدن مردمک چشمها،
- گیجی و رخوت،
- تهوع و استفراغ،
- ضعیف شدن تنفس،
- اغما و مرگ در اثر مصرف مقادیر زیاد مواد.
عوارض مصرف طولانی مواد افیونی: اعتیاد (مواد افیونی به شدت اعتیاد آورند و اغلب پس از چند بار مصرف منجر به وابستگی میشوند).
- یبوست،
- تیره شدن پوست،
- کاهش میل و توانایی جنسی در مردان،
- نامرتب شدن قاعدگی در زنان،
- بی توجهی به وضعیت بهداشت و سلامت،
- کاهش وزن
- چرت زدن دائمی،
- افسردگی
- عفونتهای خطرناک مثل ایدز، عفونت کبدی و کزاز در اثر تزریق
علائم ترک مواد افیونی
وقتی فرد به مواد افیونی معتاد شد، قطع ناگهانی یا کاهش مقدار مصرف آنها، باعث بروز علائم ناخوشایندی می شود که در حدود ۶ تا ۸ ساعت پس از آخرین مصرف ظاهر می شود و به طور متوسط تا ۱۰ روز باقی میماند. اغلب اوج شدت این علائم در روزهای دوم و سوم پس از قطع ماده مصرفی مشاهده می شود. این علائم عبارت اند از:
- دردهای استخوانی و عضلانی،
- دل پیچه و اسهال،
- آبریزش از بینی و اشک ریزش
- عطسه، سکسکه و خمیازه مکرر،
- سیخ شدن موهای بدن و احساس سرما و لرز،
- بی قراری،
- بی خوابی،
- عصبانیت و پرخاشگری
این علائم پس از چند روز رفع می شوند، اما وسوسه مصرف مواد ممکن است تا ماهها باقی بماند و همین اشتیاق ممکن است سبب مصرف مجدد شود.